ΔΙΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ, ΘΕΣΕΙΣ & ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Μια ερευνητική προσπάθεια στα πλαίσια του προγράμματος συμβουλευτικής

σε σχολικό πλαίσιο
του Επιμελητή Ανηλίκων Γ. Καρβελά

Το ερωτηματολόγιο συμπλήρωσαν ανώνυμα 81 μαθητές της 1ης Λυκείου του 1ου ΕΠΑΛ Χαλκίδας. Δεν ήταν υποχρεωτικό, αλλά τελικά θέλησαν και το συμπλήρωσαν όσοι μαθητές ήταν εκείνη την ημέρα στο σχολείο. Απάντησαν σε 5 απλές ερωτήσεις με επεξηγήσεις που τους δόθηκαν από τους καθηγητές τους, οι οποίοι νωρίτερα, σε σχετική συνεδρίαση του συλλόγου, είχαν ενημερωθεί και εγκρίνει το σκοπό και το περιεχόμενο του ερωτηματολογίου αυτού.

Ας ξεκαθαρίσουμε στο σημείο αυτό ότι η όλη προσπάθεια δεν είχε βαθύτερους ερευνητικούς σκοπούς, αλλά εξυπηρετούσε την ανάγκη να αποκτήσουμε μια εικόνα για τους μαθητές, κυρίως ως προς τις προθέσεις τους, που τους οδήγησαν να επιλέξουν το συγκεκριμένο τύπο λυκείου.

Οι τρεις πρώτες ερωτήσεις σκοπό είχαν να διερευνήσουν τις εκπαιδευτικές προθέσεις των νεοεισερχόμενων μαθητών. Στη τέταρτη ερώτηση καλούνταν να εκφράσουν την άποψή τους σχετικά με τους λόγους που γίνονται οι καταλήψεις στα σχολεία, ένα θέμα που την προηγούμενη χρονιά ταλαιπώρησε πολύ το σχολείο. Τέλος, το κοινώς γνωστό γεγονός ότι στα ΕΠΑΛ φοιτά ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών, που προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, μας οδήγησε με την τελευταία ερώτηση να διερευνήσουμε αν η οικονομική κρίση, που τότε ήταν σχετικά στις αρχές της, είχε επηρεάσει τις οικογένειες των μαθητών  κι αν ναι με ποιο τρόπο. Ο τρόπος πιθανόν θα είχε σημασία, –π.χ. μια οικογένεια με χαμηλό εισόδημα η ανεργία την επιβαρύνει πολύ περισσότερο- για το εάν θα συνέχιζαν ή όχι την εκπαίδευσής τους ή θα άλλαζαν προσανατολισμό.

Ας δούμε τα αποτελέσματα της έρευνας ξεκινώντας από την διερεύνηση του λόγου επιλογής του συγκεκριμένου σχολείου.

Γιατί επέλεξες το ΕΠΑΛ ως συνέχεια στην εκπαίδευσή σου;
	Θέλω να πάρω μια τεχνική ή επαγγελματική κατεύθυνση	58
	Πιστεύω ότι είναι ο ευκολότερος τρόπος να τελειώσω το λύκειο	19
	Θέλω να τελειώσω την πρώτη λυκείου και μετά να πάω σε άλλη σχολή	4
	Άλλο	2

Γνωρίζαμε ότι οι περισσότεροι θα επέλεγαν να απαντήσουν ότι θέλουν να πάρουν μια τεχνική ή επαγγελματική κατεύθυνση απλά γιατί είναι η εύκολη επιλογή. Από την άλλη είναι ξεκάθαρο ότι η δυνατότητα να τελειώσουν ευκολότερα το λύκειο αποτελεί προτεραιότητα στην επιλογή των ΕΠΑΛ. Άλλωστε και από την εξέταση των ερωτηματολογίων πολλοί ήταν σε σύγχυση, με δύο μαθητές να βάζουν παρά τις οδηγίες, τις δύο πρώτες επιλογές -83 απαντήσεις από 81 μαθητές-. Οι δύο επόμενες ερωτήσεις είχαν ακριβώς αυτό το σκοπό. Να ξεκαθαρίσουν αυτοί που έρχονται να φοιτήσουν στο ΕΠΑΛ με πειστικότερη αρχική πρόθεση να πάρουν και μια τεχνική ή επαγγελματική ειδικότητα.

Έτσι τους ρωτήσαμε: Αν έχουν επιλέξει ή όχι κάποια ειδικότητα δίνοντας τους τη δυνατότητα να βάλουν έως δύο. Στη συνέχεια τους ρωτήσαμε:  Αν γνωρίζουν τρεις ειδικότητες του σχολείου να τις αναφέρουν. Εδώ να σημειώσουμε ότι σχεδόν όλοι οι μαθητές που είχαν δηλώσει ότι είναι ο ευκολότερος τρόπος να τελειώσουν του λύκειο σ’ αυτές τις δύο ερωτήσεις υποστήριξαν με συνέπεια την επιλογή τους μη αναφέροντας ειδικότητα και σημειώνοντας ότι αγνοούν τις ειδικότητες του σχολείου.

Ως προς τη γνώση κάποιων  ειδικοτήτων του σχολείου ας αξιολογήσουμε ότι, όταν οι συμμετέχοντες  συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο ήταν ήδη 10 με 15 ημέρες στο σχολείο, κάτι που διευκόλυνε να απαντήσουν.

Ας δούμε πως απάντησαν οι μαθητές που ήρθαν στο 1^ο ΕΠΑΛ με την πρόθεση να πάρουν μια τεχνική ή επαγγελματική κατεύθυνση:

Γιατί επέλεξες το ΕΠΑΛ ως συνέχεια στην εκπαίδευσή σου;
	Θέλω να πάρω μια τεχνική ή επαγγελματική κατεύθυνση (ΑΡΧΙΚΗ)	58
	Έχουν επιλέξει Ειδικότητα και  γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου	30
	Δεν έχουν επιλέξει Ειδικότητα αλλά  γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου	5
	Έχουν επιλέξει Ειδικότητα αλλά δεν γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου	13
	Δεν έχουν επιλέξει Ειδικότητα και  δεν γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου	10

Τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά. Μόνο οι μισοί μαθητές που δήλωσαν ότι: Θέλω να πάρω μια τεχνική ή επαγγελματική κατεύθυνση, στήριξαν με σχετική πληρότητα  την πρόθεσή τους, γιατί έχουν επιλέξει ειδικότητα και γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου. Ωστόσο αν θέλαμε να είμαστε και πιο αντικειμενικοί ιδιαίτερα για τη γνώση των ειδικοτήτων του σχολείου τότε δεν θα ξεπερνούσαν τους 22 μαθητές, γιατί αρκετά παιδιά έβαλαν και ειδικότητες  που έχουν τα  άλλα ΕΠΑΛ.

Από την άλλη 10 μαθητές ή το 16% δεν υποστήριξαν καθόλου την αρχική τους τοποθέτηση γιατί «Δεν έχουν επιλέξει Ειδικότητα και  δεν γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου».

Στις ενδιάμεσες καταστάσεις βλέπουμε 13 μαθητές ή το 22% «Να έχουν επιλέξει Ειδικότητα αλλά δεν γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου» και 5 μαθητές ή το 9% «Να μην έχουν επιλέξει Ειδικότητα αλλά  να γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου»

Με αυτά τα ευρήματα πιστεύουμε ότι θα ήταν πιο δίκαιο να κριθούν οι αρχικές απαντήσεις με βάση τη γνώση των ειδικοτήτων -με την χαλαρότητα που προαναφέραμε-. Καταλήξαμε σ’ αυτή την επιλογή γιατί η Πρώτη Λυκείου είναι μια χρονιά μεταβατική για ένα μαθητή του ΕΠΑΛ που έχει δικαίωμα -και είναι καλύτερα- στο διάστημα αυτό να αποφασίσει ως προς την ειδικότητα και αναλόγως να παραμείνει στο 1^ο ΕΠΑΛ ή να πάει σε κάποιο άλλο που έχει την ειδικότητα που τον ενδιαφέρει. Ακριβώς επειδή υπάρχει αυτή η κινητικότητα ανάμεσα στα ΕΠΑΛ σταθμίσαμε αυτούς που:

• Έχουν επιλέξει Ειδικότητα και  γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου
• Δεν έχουν επιλέξει Ειδικότητα αλλά  γνωρίζουν τρεις επαγγελματικές ή τεχνικές ειδικότητες του σχολείου

Συνολικά 35 μαθητές οι οποίοι βασίμως μπορούν να τοποθετηθούν στην επιλογή: Θέλω να πάρω μια τεχνική ή επαγγελματική κατεύθυνση. Όσο για τους υπόλοιπους να μεταφερθούν στην επιλογή: Πιστεύω ότι είναι ο ευκολότερος τρόπος να τελειώσω το λύκειο που καλύπτει και όσους θέλουν εύκολα να τελειώσουν την Πρώτη Λυκείου και να πάνε σε σχολές μαθητείας.

Γιατί επέλεξες το ΕΠΑΛ ως συνέχεια στην εκπαίδευσή σου;
	Θέλω να πάρω μια τεχνική ή επαγγελματική κατεύθυνση	35	42%
	Πιστεύω ότι είναι ο ευκολότερος τρόπος να τελειώσω το λυκείο	42	51%
	Θέλω να τελειώσω την πρώτη λυκείου και μετά να πάω σε άλλη σχολή	4	5%
	Άλλο	2	2%

Κλείνοντας αυτή την ενότητα ας ξανατονίσουμε ότι αυτό το 42% είναι  αρχική  πρόθεση κάποιων μαθητών να εκπαιδευτούν σε μια τεχνική ή επαγγελματική ειδικότητα σ’ ένα λύκειο που είναι σαφέστατα ευκολότερο από το λύκειο γενικής κατεύθυνσης.

Στην επόμενη ερώτηση ζητήσαμε από τους μαθητές να τοποθετηθούν για ποιο λόγο  πιστεύουν  ότι γίνονται οι καταλήψεις των σχολείων βάζοντας ξεκάθαρα να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο βασικές επιλογές, αλλά και δίνοντας τους και την επιλογή του «Άλλο» που όμως τελικά κατέληξε να είναι: Και για τους δύο λόγους.

Βεβαίως θα μπορούσαμε από την αρχή να τους δώσουμε αυτή την επιλογή γιατί είναι γνωστό ότι στις καταλήψεις ο παράγοντας «χάνω σχολείο» συνυπάρχει και είναι ισχυρός. Όμως, κι όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα, η ξεκάθαρη τοποθέτηση ιδιαίτερα όσων επιλέγουν -1 στους 3- «Για να χαθούν ώρες σχολείου» είναι ποιοτικά πιο ισχυρή από το να χαθεί σ’ ένα μεγάλο μεν, αλλά μικτό ποσοστό, μαζί με το: «Για να λυθούν προβλήματα των σχολείων»

Για ποιο λόγο  πιστεύεις  ότι γίνονται οι καταλήψεις των σχολείων ;
	Για να λυθούν προβλήματα των σχολείων	49
	Για να χαθούν ώρες σχολείου	24
	Άλλο (και για τους δύο λόγους)	7

Ξεκάθαρα λοιπόν, το 30% δηλώνει ότι οι καταλήψεις γίνονται «Για να χαθούν ώρες σχολείου» Είναι μια ισχυρή τοποθέτηση που εύκολα γίνεται στις προσωπικές συζητήσεις δυσκολότερα όμως ως δημόσια τοποθέτηση γιατί ένα ερωτηματολόγιο για τους περισσότερους έχει αυτό το χαρακτηριστικό.

Κι ερχόμαστε στη τελευταία δυνητικά διπλή ερώτηση που κάναμε στους μαθητές και είχε πολύ  ενδιαφέρουσες απαντήσεις.

Ας δούμε τις ερωτήσεις και πώς απάντησαν.

Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την οικογένειά σου;
	Ναι	49
	Όχι	29

 

Αν ΝΑΙ επέλεξε πώς
Ανεργία	11
Μείωση εισοδήματος	25
Φόβος για το μέλλον	16
Άλλο	0

Όταν απαντούν οι μαθητές είναι Οκτώβριος του 2010 η οικονομική κρίση βρίσκεται σε σχετικά πρώιμη φάση. Το 63% δηλώνει ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την οικογένεια του. Είναι μια λογική τοποθέτηση γιατί οι περισσότεροι προέρχονται από κοινωνικοοικονομικά στρώματα και επαγγελματικές τάξεις –οικοδομικά επαγγέλματα, εργάτες, μικροέμποροι- που πρώτα – πρώτα έπληξε η οικονομική κρίση, σταδιακά ένα με ενάμιση χρόνο πριν.

Ο τρόπος του επηρεασμού, –στην απάντηση μπορούσαν να επιλέξουν πολλαπλώς τις δοθείσες επιλογές- πραγματικά έδειχνε την δύσκολη κατάσταση τότε αλλά λειτουργούσε και ως προπομπός του τι θα επακολουθήσει.  Η επίσημη ανεργία στη χώρα τότε ήταν 13,5% http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A0101/PressReleases/A0101_SJO02_DT_MM_10_2010_01_F_GR.pdf οι μαθητές πολύ πιο κοντά στα ποσοστά της πραγματικής ανεργίας δίνουν ένα 21% . Η μείωση εισοδήματος με 48% καταγράφει με πιστότητα την κατάσταση που διαμορφωνόταν και την είδαμε να εξελίσσεται σε βαθιά ύφεση στην οικονομία με κλεισίματα επιχειρήσεων ως αποτέλεσμα της μειωμένης αγοραστικής δύναμης των πολιτών. Τέλος και πολύ σημαντική διάσταση, που εδώ και καιρό με ένταση εμφανίζεται σε όλες τις μετρήσεις είναι ο: «Φόβος για το μέλλον» με ένα ποσοστό 31% .

Κλείνοντας την παρουσίαση της έρευνας θα αναφερθούμε σε ένα εύρημα που μας προειδοποίησε και στη συνέχεια της χρονιάς το είδαμε να εκδηλώνεται.

 Λίγο πολύ σε όλα τα τμήματα τα ποσοστά, με μικρές αποκλίσεις, ήταν παραπλήσια, εκτός από ένα τμήμα που παρουσίαζε πολύ μεγάλη διαφοροποίηση ιδιαίτερα στις δύο τελευταίες ερωτήσεις σχετικά με το εάν η οικονομική κρίση είχε επηρεάσει την οικογένεια κι αν ΝΑΙ, με ποιο τρόπο.  Εκεί τα ποσοστά ήταν σχεδόν διπλάσια, π.χ. 80% είχε αρνητικές επιπτώσεις με 41% ανεργία.  Στα μέσα περίπου Οκτωβρίου, όταν έγινε η παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων στο Σύλλογο των Καθηγητών, επισημάνθηκε από την πλευρά μας τo πρόβλημα που φαινόταν να παρουσιάζει το συγκεκριμένο τμήμα κι ότι θα έπρεπε να δουν τι συμβαίνει., Η πρότασή μας να αναδιαρθρωθούν, μειούμενα κατά ένα, όλα τα άλλα τμήματα και οι μαθητές του τμήματος αυτού να χωριστούν δεν μπορούσε να υλοποιηθεί, γιατί είχε οριστικοποιηθεί το πρόγραμμα του σχολείου με τους  καθηγητές και τις ώρες διδασκαλίας τους. Τελικά μέχρι τα Χριστούγεννα αυτό το τμήμα είχε καταντήσει «φάντασμα»: περίπου το 40% των μαθητών είχε εγκαταλείψει το σχολείο και οι υπόλοιποι παρακολουθούσαν πλημμελώς.

Είναι απ’ αυτές τις φορές που οι αριθμοί λένε όλη την αλήθεια φτάνει κι εμείς να την ακούμε…